Als ervaringsdeskundige op de Dappermarkt in Amsterdam-Oost weet ik dat je bij het rozen uitdelen tijdens campagnes - naast sympathie - regelmatig boze reacties krijgt. Kern van het boze betoog: 'Ik heb tientallen jaren op de PvdA gestemd en wat krijg ik als dank? Het was een keurige buurt met nette mensen maar nu zijn er bijna alleen maar buitenlanders, rotzooi en criminaliteit. En als er een huurwoning vrij komt, gaat die naar een asielzoeker of wordt die verkocht aan yuppen.'

Het is niet moeilijk om deze man weg te zetten als een maatschappelijke verliezer met een veel te rooskleurig beeld van het verleden of, nog makkelijker, als racist. De sociaal-democratie is echter schatplichtig aan een lange traditie van samenwerking tussen de intelligentsia en het gewone volk.

De partij sloeg decennia lang een brug tussen de 'arbeidersklasse' en een sociaal voelende progressieve elite van leerkrachten, wetenschappers en kunstenaars. Gezamenlijk werd gestreden voor maatschappelijke vooruitgang en culturele verheffing.

Belangrijke kwesties

De tijden zijn veranderd. De achterban in de volksbuurten staat bij belangrijke kwesties - de Europese eenwording, de bezuinigingen op sociale zekerheden en het multiculturele debat - lijnrecht tegenover een progressieve elite die het kader van de PvdA vormt. Deze elite van goed opgeleide en breed georiënteerde mensen voelt zich moreel aan de goede kant staan als het om deze onderwerpen gaat. Daarom liet ze zich weinig gelegen liggen aan het verzet. Ze hadden het immers bij het 'juiste eind'.

Het pregnantste voorbeeld van het morele superioriteitsgevoel van de intelligentsia is aan de orde bij het integratie- en migratievraagstuk. Dat veel mensen met lage inkomens niet zitten te wachten op de instroom van nieuwkomers is niet verwonderlijk. De nieuwe immigranten uit Oost-Europa en vanuit de brandhaarden in de wereld concurreren met de middelbaar tot laaggeschoolde mensen om banen, betaalbare woningen en goede scholen voor de kinderen.

Hoger opgeleiden hebben daarentegen juist belang bij die concurrentie, want die zorgt voor lagere prijzen bij reparaties van bijvoorbeeld de auto en door de loodgieter. Daarbij wonen de hoger opgeleiden in koophuizen in relatief witte buurten met weinig hangjongeren en criminaliteit. Hun postcode verschaft ze toegang tot de beste scholen voor hun kroost. Kortom, ze zijn uitstekend in staat de nadelen van de multiculturele samenleving op veilige afstand te houden.

Tweedeling

Aan de andere kant van deze tweedeling staan mensen in Amsterdam jaren op de wachtlijst om in aanmerking te komen voor een flatje in een impopulaire eentonige buitenwijk. Vluchtelingen daarentegen krijgen, als ze eenmaal statushouder zijn, direct een woning toegewezen, inclusief een budget voor de inrichting. Dit is verdedigbaar vanuit een internationaal perspectief, maar ronduit oneerlijk in de ogen van veel gewone Amsterdammers.

Na een reeks beslissingen in hun nadeel stemmen veel gewone Amsterdammers geen PvdA meer, maar SP of PVV. PVV-stemmers zijn al lang niet meer louter xenofobe mensen uit roomblanke dorpen. Juist mensen uit buurten met veel bewoners met een niet-westerse achtergrond stemmen PVV.

Mensen dus die weten hoe lastig het is om tussen andere culturen te moeten wonen en leven. Mensen die vroeger vaak trouw op de PvdA hebben gestemd, en zich nu bekocht voelen door die partij. En dat reageren ze dan soms af op iemand die ze een roos wil geven in campagnetijd. Geef ze eens ongelijk.

Ook in de andere Europese landen geven veel mensen met een stem op een extreem-rechtse partij aan dat hun geduld met de traditionele partijen op is. Zelfs in Duitsland, waar het taboe op nationalisme nog groot is, is met de Pergida-beweging een nieuwe politieke stroming in opkomst. En of die groei van extreem-rechts snel ten einde komt, is maar de vraag. Europa staat voor een nieuwe immigratiegolf. Het aantal asielzoekers in de wereld ligt, vooral door de vele Syrische en Iraakse vluchtelingen, op het hoogste niveau in 22 jaar en stijgt nog steeds, aldus de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNCHR).

Wachtlijst

Gevolg voor Nederland is dat er niet alleen te weinig opvangplaatsen voor asielzoekers zijn, maar ook dat voor de statushouders te weinig vrije sociale huurwoningen beschikbaar komen. Amsterdam alleen al heeft een wachtlijst van 1.100 statushouders die eigenlijk per direct een woning toegewezen zouden moeten krijgen. Het zou betekenen dat de komende maand alle vrijgekomen sociale huurwoningen aan voormalige asielzoekers worden toegekend.

Vanuit de ogen van de vluchteling is de keuze helder. Als je huis en haard hebt moeten verlaten, ga je op zoek naar een goed land voor je gezin. Dan is de keuze voor Europa snel gemaakt. Maar waarom zou Nederland Somaliërs op moeten vangen als dat ook in de regio kan?

Die vraag stellen mag geen taboe zijn. Juist daarom verdiende het voorstel van de VVD om te kiezen voor vluchtelingen uit de regio en voor de mensen daarbuiten een veilige haven te organiseren meer steun dan 'onacceptabel'. Dat 'de PvdA' of in ieder geval de PvdA-fractie dit standpunt 'volstrekt onaanvaardbaar' vindt, is een nieuw signaal naar de volksbuurten en de man die de roos weigert: 'stem niet op ons!'

Waarom niet gereageerd met: we willen er serieus naar kijken of het mogelijk is mensen veilige opvang te bieden in de regio, ook om te voorkomen dat migratiestromen te groot worden. We pleiten daarom voor groei van het budget voor Ontwikkelingssamenwerking - ook Europees - om daadwerkelijk het verschil te kunnen maken. Maar de deur voor vluchtelingen sluiten voordat we die veilige havens kunnen garanderen, dat gaat ons te ver.