”Misschien lopen alle nationalisten zaterdag 28 februari wel gezamenlijk in één mars. Dan is de eerste Pegida-demonstratie in Nederland” mijmert een woordvoerder van de extreemrechtse actiegroep Identitair Verzet in het NRC aan het begin van dit jaar. “Wij proberen aansluiting van gelukszoekers, neonazi’s en gekken te voorkomen” stelt Raffie Chohan van Pegida Nederland in augustus op Radio 1. De aangekondigde Pegida demonstratie van februari heeft niet plaatsgevonden. Op 11 oktober ondergaat Pegida Nederland wél haar vuurdoop. Wat kunnen we van deze organisatie verwachten? Een spreekbuis voor bezorgde burgers? Of een verzameling van extreemrechtse activisten?

Sinds november 2014 vinden er in Duitsland wekelijks Pegida demonstraties plaats. Edwin Wagensveld is een in Duitsland wonende Nederlander en vanaf het begin bij de demonstraties betrokken. Hij ziet de aantallen deelnemers aanvankelijk sterk groeien. Van ongeveer duizend op de eerste demonstratie in Dresden, tot drieduizend twee weken later. Begin 2015 vraagt de PVV of Wagensveld een steunbetuiging van Geert Wilders voor wil lezen. Op 25 januari brengt hij Wilders’ boodschap ten gehore voor ruim vijftienduizend demonstranten in Dresden. Wagensveld heeft zich ontwikkeld van deelnemer tot populaire spreker en organisator.

Nederlandse belangstelling

Ondanks dat de Duitse Pegida demonstraties relatief makkelijk te bezoeken zijn, valt het aantal Nederlandse deelnemers mee. Raffie Chohan loopt namens de Dutch Defence League mee bij Pegida demonstraties in Düsseldorf en Wuppertal, waar ze Wagensveld ontmoet. De extreemrechtse veteraan Alfred Vierling ziet Wagensveld in Dresden de steunbetuiging van Wilders voorlezen. En een maand of twee later spreekt Geert Wilders persoonlijk een demonstratie toe in Dresden. Er zijn wel meer Nederlandse Pegida activisten, maar echt veel worden het er niet.

De radicalere versie van Pegida, Hooligans Gegen Salafisten (HoGeSa) krijgt iets meer Nederlandse belangstelling. De nazistische Nederlandse Volks-Unie (NVU) bezoekt samen met Vlaamse geestverwanten een HoGeSa demonstratie in Keulen en Vierling doet dit in Hannover. Ook Wagensveld is op verschillende HoGeSa demonstraties gesignaleerd.

Wagensveld is op opvallend veel demonstraties in Duitsland actief. En het is hem kennelijk niet genoeg. Hij slaat zijn vleugels uit in Nederland en vindt in Raffie Chohan van de Dutch Defence League (DDL) een geestverwant. Chohan vormt samen met haar man Maarten Hoekwater de drijvende kracht achter deze organisatie, die zich keert tegen ‘de EU, Islamisering en Sharia in Nederland’.

Als de DDL in mei een demonstratie tegen de Islam organiseert, roept Chohan haar vrienden van Identitair Verzet op reclame te maken voor dit evenement. Chohan was eerder aanwezig op een demonstratie van Pro Patria, een mantelorganisatie van Identitair Verzet. De Pro Patria demonstratie liep uit de hand en bleek na afloop duidelijk een extreemrechts initiatief. Toch ondersteunde de DDL een nieuwe demonstratie-poging van Pro Patria.

Op de DDL demonstratie tegen de Islam zijn er naast de radicale Duitse spreekster Melanie Dittmer verschillende doorgewinterde extreemrechtse activisten aanwezig, waaronder Ben van der Kooi.

Ook de NVU stuurt een delegatie en is met hun spandoek nadrukkelijk aanwezig onder de kleine vijftig deelnemers. Na afloop laat Chohan weten zeer teleurgesteld te zijn. Niet in de aanwezigheid van nazistische activisten, die door niemand werden aangesproken of geweerd. Maar ze was simpelweg teleurgesteld in de lage opkomst. Chohan gaat dan ook voort op dezelfde radicale weg.

Wil de echte Pegida opstaan?

Wagensveld neemt regelmatig luidruchtig afstand van rechtsextremisten, waar hij ‘niets mee te maken wil hebben’. De openlijk associatie van Chohan met de NVU, Pro Patria en Identitair Verzet brengt Wagensveld er echter niet toe de banden met haar te verbreken. Sterker nog, de banden worden flink aangehaald. Ongeveer een maand na de DDL demonstratie besluiten ze samen Pegida Nederland op te richten. Eerste hobbel: Strijd om de naam Pegida Nederland. Peter Polfliet, een man uit Friesland is reeds enkele maanden bezig Pegida Nederland vorm te geven. Met zijn oranje spandoek ondersteunt hij demonstraties in het buitenland. Via facebook probeert hij lokale afdelingen op te zetten en actualiteiten van duiding te voorzien. Zo nu en dan ontmoet hij geestverwanten waarmee hij plannen maakt voor een eerste demonstratie.

Polfliet is geen organisatorisch talent. En zijn duiding van de actualiteiten zijn Wagensveld en Chohan een doorn in het oog. Eerstgenoemde neemt contact met hem op. “Meerdere Post hier op de site, komen niet overeen met onze gedachten,en dat is jammer,omdat er wel de Naam Pegida op staat”, schrijft Wagensveld. Hij hoopt dat de toon en inhoud verandert. “Dan is er misschien ook een Samenwerking mogelijk.” Polfliet beschouwt de toenadering als vijandig en slaat de deur in zijn gezicht dicht. Er zit voor Wagensveld niets anders op dan een tweede Pegida Nederland op te richten. Vanwege zijn naamsbekendheid en het voortvarender handelen van de ‘tweede’ Pegida lijken zij nu de claim op deze naam te hebben gelegd.

De eerste actie

“Rechts trekt extreemrechts aan, net als links extreemlinks. daar kan je niets aan doen. We proberen ons steeds te distantieren, daar zijn we heel duidelijk in.” Aan het woord is Edwin Wagensveld. In het Radio 1 programma ‘1 op straat’ legt hij uit dat Pegida niet extreemrechts is, maar een beweging van bezorgde burgers. Een prominente ‘bezorgde burger’ is de Duitser en Pegida oprichter Lutz Bachmann.

Hij zal een van de sprekers zijn op de Nederlandse Pegida demonstratie. Naast dat Bachmann in het verleden is veroordeeld wegens mishandeling, drugshandel en inbraak roept hij controverse op binnen zijn eigen organisatie. Begin 2015 raakt hij in opspraak omdat er een foto van hem is opgedoken met een Hitler-snor en scheiding. Voor korte tijd trekt hij zich terug als leider. Op zijn persoonlijke Facebook-pagina beschrijft Bachmann oorlogsvluchtelingen en asielzoekers als “vuil” en “ongedierte”. Deze opmerkingen hebben er toe geleid dat het openbaar ministerie in Duitsland Bachmann onlangs heeft aangeklaagd wegens het aanzetten tot haat.

Een andere spreker op de demonstratie is Stephen Yaxley-Lennon, beter bekend onder zijn pseudoniem Tommy Robinson. Tot twee jaar geleden was hij de voorman van de English Defence League (EDL), een hooligan-organisatie die zich met hand en tand verzet tegen de aanwezigheid van moslims en de Islam in Groot Brittannie. Yaxley-Lennon was behalve EDL-leider ook lid van de British national Party (BNP) en is veroordeeld tot een langdurige celstraf wegens geweldpleging.

Daarnaast spreken de oprichters van Pegida Nederland zelf op hun eigen demonstratie. Chohan, die geen enkele moeite heeft om met organisaties als de NVU en Identitair Verzet op te trekken. En Wagensveld, die extremistische HoGeSa demonstraties bezoekt. Verschillende Duitse onderzoeksgroepen stellen dat hij moderator is van het HoGeSa-forum. De bewering van een Telegraaf journalist dat hij vanaf een HoGeSa adres met de krant mailde versterkt deze stelling.

Afschieten. Bom erop! Bezorgde burgers?

Op het eerste gezicht geen toonbeeld van bezorgd burgerschap, dit gezelschap. Veel reacties van bezoekers van de Pegida Facebook-pagina zijn dat evenmin. “Het liefst zou ik ze zelf afschieten” schrijft een 53-jarige man als reactie op een artikel over onrust in een asielzoekerscentrum. “Doodslaan en retourneren!!!” reageert een ander. Steevast lokken de door Pegida geplaatste artikelen dit soort reacties uit. Dit is geen reden voor Pegida de berichten voortaan achterwege te laten. Noch worden dit soort reacties verwijderd. Een verzoek van Pegida om dit soort taal niet te gebruiken volgt vaak wel, met als motief: “Wij geven onze critici munitie om ons weg te zetten als een stelletje asocialen.”

Of het aanzetten tot haat en geweld nu wel of geen uiting van bezorgd burgerschap is doet er in feite niet veel toe. Dit soort geluiden vinden steeds meer gehoor onder de Nederlandse bevolking en worden politiek vertaald door de PVV. Wagensveld ziet zijn beweging in het verlengde van deze partij. “Pegida Nederland voegt iets toe aan de PVV omdat het geluid op straat wordt vertolkt. Daar hebben mensen behoefte aan.” laat Wagensveld weten aan Radio 1. De recente actie oproep van Geert Wilders om in verzet te komen tegen de vestiging van asielzoekerscentra krijgt navolging. Dit bevestigt de analyse van Wagensveld, met de kanttekening dat het meestal acties in de eigen directe leefomgeving betreft. Of mensen werkelijk in grote getale behoefte hebben namens Pegida de straat op te gaan valt zeer te betwijfelen.

Dat een deel van de reeds activistische rechtsextremisten in Nederland zich aangesproken voelt door de racistische en gewelddadige reacties op de Facebook is logisch. Net als dat zij zich zullen herkennen in de aangekondigde sprekers. Hun aanwezigheid valt dan ook te verwachten. Een substantiële verbreding van deze groep is niet zonder meer gegarandeerd. Alhoewel Pegida daar wel in gelooft. “Pegida Nederland zal het lang volhouden. We zullen niet van het begin af aan wekelijks gaan demonstreren, dat redden we niet. Maar wanneer het goed gaat maandelijks aan het begin en als het super gaat lopen dan zie ik het goed komen.” aldus de optimistische Wagensveld.