Duizenden vluchtelingen proberen om via de landen die de westelijke Balkan vormen richting Centraal-Europa te komen. In plaats van de staatsrechtelijk toegezegde asielprocedure vallen ze, volgens Amnesty International, echter vaak ten prooi aan politiegeweld, mishandeling en afpersing. Dat is niet alleen te wijten aan de politieke crises in de regio. Ook het asielbeleid van de EU draagt hier verantwoordelijkheid voor.

De mensenrechtenorganisatie deed tussen juli 2014 en maart vier onderzoeksprojecten in Servië, Hongarije, Macedonië en Griekenland en interviewde meer dan honderd migranten. Uit de resultaten van de onderzoeken blijkt dat de landroute door Zuidoost-Europa de oversteek over de Middellandse Zee als belangrijkste vluchtelingenroute naar de EU in populariteit voorbij is. Frontex beschikt over cijfers die aantonen dat in 2014 meer dan 43.000 immigranten illegaal via de westelijke Balkanroute zijn geëmigreerd. Amnesty voegt daaraan toe dat sinds januari van dit jaar al meer dan 60.000 vluchtelingen de EU-buitengrens tussen Servië en Hongarije overstaken. In 2010 waren dat er nog maar 2370.

Het onderzoek van Amnesty laat verder zien dat steeds meer vluchtelingen ervoor kiezen om te reizen door Macedonië: van het Griekse Thessaloniki omzeilen ze daarmee Albanië, Montenegro, Kosovo en Bosnië-Herzegovina en reizen in plaats daarvan door het oostelijke deel van Servië naar de Hongaarse EU-buitengrens. Sommige alternatieve routes lopen ook door Bulgarije en Montenegro naar de jongste EU-lidstaat Kroatië.

Veelal hebben de immigranten een gevaarlijke reis achter de rug. Vorig jaar alleen al arriveerden meer dan 50.000 vluchtelingen vanuit de oostelijke Middellandse Zee in Zuidoost-Europa – de meesten (43.500) in Griekenland. Volgens Frontex waren meer dan 31.000 van hen afkomstig uit Syrië, en 12.000 uit Afghanistan. De migratie naar Griekenland verschoof gaandeweg naar zee nadat Athene een hek plaatste langs een rivier aan de grens met Turkije. Hongarije is nu begonnen het Griekse voorbeeld te volgen door eveneens een hek te bouwen, in dit geval op de grens met Servië.

De ontsnapping naar de westelijke Balkan eindigt zelden dodelijk voor de migranten, maar er liggen andere gevaren op de loer. Vooral op de Macedonische grens met Griekenland en Servië dreigt voor vluchtelingen mishandeling. Daarbij eisen veel grensbewakers smeergeld. In 2014 kregen slechts tien kandidaten asiel in Macedonië, en in Servië welgeteld één. In januari 2014 vonden 150 vluchtelingen de dood op de Balkan en de oostelijke Middellandse Zee.

Reden voor de mishandeling van asielzoekers is de politieke instabiliteit in de regio. Een politieke crisis in Macedonië dreigt zich tot een burgeroorlog te ontwikkelen, Servië en Kosovo staan lijnrecht tegenover elkaar en EU-lidstaten Hongarije en Griekenland weten geen betrouwbaar asielbeleid te handhaven.

De schuld van de catastrofale omstandigheden ligt volgens Amnesty bij de Europese Unie. Het EU-asielbeleid zou asielzoekers ‘schandelijk in de steek laten’, schrijft de organisatie. “Op de Balkan zijn vluchtelingen onderweg, ze trachten oorlog en vervolging te ontlopen in de hoop veiligheid in Europa te vinden. Daar worden ze echter slechts slachtoffer van mensenrechtenschendingen en uitbuiting. Ze zijn slachtoffer van een mislukt asielbeleid.”