Het straatgeweld rond het gemeentehuis in Geldermalsen, de gevechten tegen de ME en het felle protest eten de komst van een AZC waar dit een onderdeel van was, vormen in hun totaliteit een zoveelste symptoom van gevaarlijk opkomend straatfascisme. De gemeentelijke politiek zelf speelt in dit verhaal een hoogst onfrisse rol, net als de media; de gangbare versies van links vallen voornamelijk op door slaapverwekkende irrelevantie of erger. We hebben slagvaardige, scherpe antifascistische politiek nodig, als we tenminste willen voorkomen dat de gebeurtenissen in Geldermalsen een verdere groei van het fascistische gevaar inluiden. Deel 1 van minstens een tweeluik, mogelijk een iets langere serie.

De gebeurtenissen zelf vertonen grote overeenkomst met de eerdere hatelijkheid op de publieke tribune in Steenbergen. Daar overschreeuwden tegenstanders van de komst van een asielzoekerscentrum (AZC) een vrouw die het op een hoorzitting voor vluchtelingen opnam met agressie en seksuele intimidatie. In Geldermalsen belegerde een menigte het gemeentehuis terwijl daar vergaderd werd over de komst van een asielzoekerscentrum naar de stad. Een groot deel van de demonstratie had een ogenschijnlijk regulier verloop, met spandoeken en dergelijke. Stoottroepen vanuit de demonstratie doorbraken echter politiecordons, gooiden met vuurwerk en stenen, en vielen bijna het gemeentehuis binnen.

Dit was agressie tegen opvang van vluchtelingen. Dat was onmiskenbaar het hoofdthema, en alle gepraat over ontevreden en onbegrepen burgers is weinig meer dan een rookgordijn. Het zal best waar zijn dat er tussen de actievoerders mensen rondliepen die een kleiner AZC dat wat langer van tevoren weas aangekondigd, zouden willen tolereren. Het zal best waar zijn dat sommige demonstranten vooral de grote aantalen bezwaarlijk vonden, en zich stoorden aan de snelheid van de besluitvorming. Iedereen begreep deze ‘onbegrepen burgers’: ze wilden geen vluchtelingenopvang in Geldermalsen. Of waar dan ook in hun eigen buurt. Dat is een boodschap van racistische uitsluiting. En bij racisme passen geen begripvolle milde mitsen en maren, maar alleen een duidelijk ‘nee’.

De wijze waarop de boodschap geuit werd – met straatgeweld, gericht tegen degenen die wèl groen licht voor opvang wilden h geven – geeft de actie haar fascistische lading. Die wordt nog duidelijk als je de woorden leest van iemand die op de actie was : “Ik denk dat het nu wel duidelijk is dat Geldermalsen geen AZC wil. En dat als het er komt, het misschien wel erger uit de hand zal lopen dan gisteren. Misschien keert het geweld zich dan wel tegen die mensen, de vluchtelingen.” Eerst vallen racistische menigten een gemeentehuis aan dat over een AZC vergadert. Straks valt een soortgelijke menigte mogelijk het AZC zelf aan. Dat is de dreiging. Het is een fascistische dreiging. En we dienen die dreiging terug te slaan.

Het is bloedlink als we dat terugslaan van fascisten aan de politie overlaten. Die trad nogal hard op, en sommige mensen zullen daar wellicht iets van geruststelling aan ontlenen: temninste iemand die dat tuig een lesje leert. Voor enige pro-politiehouding zie ik echter geen reden. De politie verdedigde eenvoudigweg het bevoegde gezag. Voor hen was niet het fascistische karakter van de menigte de dreiging, maar puur het feit dat de menigte zich niet aan wet en orde hield en ook nog eens een symbolisch hoofdkwartier van de macht, het gemeentehuis aanviel. Bij gewelddadige botsing tussen geüniformeerde staatsknokploegen enerzijds, en de hatelijke knokploegen die in Geldermalsen tegenover hen stonden, is het voornamelijk jammer dat ze niet gelijktijdig compleet kunnen verliezen. En als er een radicale linkse straatactie van deze omvang aan zat te komen, was dat door politie vast al veel eerder zou zijn opgemerkt en met repressief beleid ‘begroet’.

Maar ja, nu ging het om ‘bezorgde burgers’, en die doen zoiets niet, toch? “Een dergelijke grote oproer was niet te voorzien”, zegt de gemeente achteraf.  “De politiechef is ‘geschokt door de brute aanval, die heel plotseling was en de aanwezige agenten compleet heeft overrompeld.”  Tja, als je gewend bent om gehoorzaamd te worden vanwege je uniform, dan is het schrikken als een flinke groep mensen dat opeens helemaal niet doet. De agressie van de menigte had een fascistische lading. De inhoud van de actie was reactionair. Maar waar de politie op reageerde – uiteindelijk zelfs door in de lucht te schieten – was niet die lading en niet die inhoud. Waar de politie op reageerde was op hun dreigende verlies van controle, van autoriteit.

Het verdedigen dan wel heroveren van die autoriteit verdient echter geen enkele steun of goedkeuring. Die waarschuwingskogels van enkele agenten vloeiden voort uit het gevoel dat ze erg in het nauw waren gedreven, het zijn evengoed waarschuwingen die zijn gericht tegen iedereen die wil protesteren en dat met heftigheid doet. De waarschuwing luidt: wij zijn gewapend, en bereid die wapens te gebruiken. Bevoegd gezag, kracht bijgezet door bewapende uniformdragers, is immers uiteindelijk de dodelijke vijand van ons, van iedereen die solidariteit, gelijkwaardigheid en vrijheid nastreeft.

Bijzonder eerloze vermelding verdient het gemeentebestuur van Geldermalsen zelf. Dat wentelt zich nu in de rol van onschuldig belaagd gezelschap van mensen die hun democratische werk deden. De aanloop naar de besluitvorming laat echter naree zaken zien. Wederom ging de besluitvorming in zeer hoog tempo, wederom was een gemeente van plan om een verhoudingsgewijz groot AZC neer te zetten in een helemaal niet zo grote plaats. Dat kan er legitiem uitzien: de nood is hoog, mensen hebben onderddak nodig, er is geen tijd te verliezen, die mensen moeten toch ergens heen? Maar het heeft er veel van weg dat dit niet de enige, misschien niet eens de belangrijkste reden was voor de bestuurlijke haast.

Het dagblad Trouw komt met onaangename details, onder de kop: “Geldermalsen deed het ook voor het geld”.  Als het verhaal klopt, dan is er het volgende gaande. Het AZC is gepland op een bedrijventerrein. Voor de aankoop daarvan heeft de gemeente eerder veel geld neergeteld. Bedrijven zouden zich daar dan op vestigen, en dat zou de gemeente weer geld opleveren. De verkoop van bedrijfsterrein komt echter amper van de grond, de gemeente kijkt tegen een dreigende miljoenestrop aan. “De gemeente heeft voor projectontwikkelaartje gespeeld en dat is volledig mislukt”, zegt een woordvoerder van de organisatie die het betreffende terrein beheert. Hoera, het COA wil het terrein wel komen huren voor een AZC. Zo kan de gemeente iets van haar schade beperken. Zowel de omvang als de haast is mede ingegeven door de begrotingsproblemen die de gemeente zich een financieel avontuur op de nek heeft gehaald.

Met het nemen van verantwoordelijkheid voor het lenigen van schrijnende nood van vluchtelingen heeft het AZC-plan kennelijk niet veel te maken. Geldnood speelt een grote rol. Als een boze menigte in Geldermalsen dát aspect centraal had gesteld en gezegd had: vluchtelingenopvang prima, maar niet misbruikt als gemeentelijke melkkoe, dan had de menigte van mij dat hele gemeentehuis met alles erop, eraan en erin mogen slopen en de betrokken politici de kou en de regen in mogen jagen, op weg naar de roemloze ondergang die ze verdienen. Maar daarvoor is een ander soort menigte nodig, met een heel andere kijk op politiek en maatschappij. Nu zitten we met het feit dat fascistische politiek extra makkelijk scoort waar het zich tegelijk richt tegen vluchtelingen, en tegen politici voor wie financiële motieven en een pleidooi voor een AZC hand in hand gaan. Makkelijker dan dat heeft de gemeente Geldermalsen het voor fascisten nauwelijks kunnen maken.

(wordt vervolgd)