Boko Haram

De ontvoering van 276 schoolmeisjes in april van dit jaar maakte Boko Haram uit Nigeria internationaal berucht. Zowel christenen als moslims zijn doelwit van de organisatie. Boko Haram heeft de afgelopen jaren meerdere aanslagen gepleegd op islamitische geestelijken die het geweld van de groepering hadden veroordeeld.

De beweging ontstond in 2002 in het islamitische noorden van het land. Boko Haram ontpopte zich als een soort 'Afrikaanse Taliban', die streeft naar strenge shariawetgeving en alle moderniteit wil uitroeien. Aan westerse cultuuruitingen en niet-islamitisch onderwijs heeft de sekte een grote hekel. 

De organisatie is bezig met een ongekende terreurcampagne - alleen dit jaar al was Boko Haram verantwoordelijk voor de dood van circa 2000 mensen. Afgelopen week werd de noordelijke stad Damaturu nog opgeschrikt door een dodelijke aanslag.

Die droeg duidelijk de signatuur van Boko Haram, want hij was gericht tegen een van oorsprong westers fenomeen: voetballiefhebbers die naar de wedstrijd Brazilië - Mexico stonden te kijken kwamen om het leven door een autobom.

ISIS (Islamitische Staat in Irak en al-Sham)

Onthoofdingen, executies en zelfs kruisigingen. Het geweld dat de strijders van ISIS op hun vijanden loslaten is extreem en de groepering etaleert het zelf uitgebreid: via internet verspreiden de aanhangers niet alleen hun boodschap, maar ook foto's en video's van het geweld dat ze gebruiken.

Ook nieuwe rekruten, onder wie vermoedelijk honderden Europeanen, werft ISIS volop via internet. Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof riep internetbedrijven en -providers afgelopen week dan ook op de radicale uitingen van jihadisten te verwijderen. 

Hoewel ISIS zich bedient van moderne communicatiemiddelen, is het ultieme doel van de organisatie een terugkeer naar het kalifaat: een islamitische staat met puristische, islamitische leefregels. Die shariastaat moet er komen in Irak en de Levant (al-Sham), grofweg het westelijke deel van het Midden-Oosten, waaronder Syrië. 

ISIS komt voort uit radicale soennitische milities in Irak die zich verwant voelden aan al-Qaeda en sinds het uitbreken van de Irakoorlog in 2003 tegen de Amerikanen en daarna ook tegen de centrale regering in Bagdad vochten.

Vervolgens mengden ze zich in de burgeroorlog in buurland Syrië, waar ze meevochten tegen het regime. Er barstte echter ook een machtsstrijd los tussen ISIS en al-Nusra, de officiële tak van al-Qaeda in het verscheurde land. De partijen voeren onderling oorlog. 

De afgelopen weken begon ISIS een verrassingsoffensief in Irak, met succes: strijders namen de controle over in diverse steden, waaronder Mosul, de tweede stad van het land. In Fallujah waren ze al langer de baas. Een van de verklaringen daarvoor is dat ISIS steun geniet binnen de soennitische bevolking, die zich gemarginaliseerd voelt door de sjiitische premier Nouri al-Maliki.

Al-Qaeda

De naam al-Qaeda betekent 'de basis' en dat is precies wat de terreurorganisatie voor veel van haar zusters is. De doelen zijn nog altijd die van de oprichter, de inmiddels gedode Osama bin-Laden. De seculiere, door het Westen 'gecorrumpeerde' leiders van de landen in het Midden-Oosten moeten plaatsmaken voor 'zuivere' islamitische leiders.

Alle Amerikaanse militaire, economische en culturele invloed moet uit het Midden-Oosten verdwijnen. Dat dit ook de positie van Israël ernstig zou verzwakken, is volgens al-Qaeda mooi meegenomen.

De aanslagen van 11 september 2011 op vier doelen in de Verenigde Staten zijn de bekendste van het netwerk, dat veelal gelijktijdig op verschillende plekken toeslaat. Zo ontploften in 1998 tegelijk bommen bij de Amerikaanse ambassades in de Keniaanse hoofdstad Nairobi en de Tanzaniaanse stad Dar es Salaam.

Ondanks de aanval op de al-Qaedabases in Afghanistan is de organisatie nog altijd actief. Er zijn banden met terreurbewegingen in het Midden-Oosten, Azië en Afrika en al-Qaeda was verantwoordelijk voor de training van veel kleine cellen en eenlingen, zogeheten 'lone wolves'.

Sommige terreurexperts geloven echter dat de lokale terreurbewegingen vooral het 'merk' al-Qaeda gebruiken, maar dat het internationaal leiderschap van de beweging niet meer bestaat.

Al-Qaeda in de Islamitische Maghreb

De Nederlander Sjaak Rijke is nog altijd in handen van Al-Qaeda in de Islamitische Maghreb (AQIM), de Noord-Afrikaanse tak van de terreurbeweging die hem in 2011 in de Malinese stad Timboektoe ontvoerde. 

Als Salafistische Groepering voor Prediking en Strijd was de organisatie betrokken bij de burgeroorlog in Algerije in de jaren 90, maar inmiddels is het werkterrein vergroot naar Marokko, Tunesië, Libië en Mauritanië en de naam veranderd. 

De onrust in het noorden van Mali leverde AQIM nieuw werkterrein. De banden die de al-Qaeda-afdeling met de Tuaregrebellen heeft zorgen ervoor dat Mali een van de nieuwe hotspots van het terrorisme is.

Al-Qaeda op het Arabisch Schiereiland

Anarchie heerst in Jemen en daarmee biedt het land een belangrijke voedingsbodem voor terrorisme. Al-Qaeda op het Arabisch Schiereiland (AQAP) is een van de aggressiefste aftakkingen van de terreurbeweging.

Teruggekeerde rebellen tegen het Sovjetregime in Afghanistan begonnen de beweging, die vooral uit Jeminieten bestaat. Doel is in Jemen en Saudië-Arabië een strengislamitische staat te stichten. Net als veel andere terreurbewegingen financiert AQAP zijn acties met ontvoeringen en drugshandel.

Taliban

Het doel van de Taliban om in Afghanistan de islamitische wetgeving, sharia, in te voeren, slaagde in 1996 toen de groepering de macht in het al decennia lang door oorlog verscheurde land in handen kreeg.

Vijf jaar lang gold de strenge wet van de Taliban, waarbij mensenrechten op grote schaal werden geschonden en de bewegingsvrijheid, de medische zorg en onderwijs sterk werden beperkt. Vrouwen hadden vrijwel geen rechten meer.

Het Westen greep pas in toen de oorsprong van de aanslagen op 11 september 2001 in Afghanistan bleek te liggen.

De Taliban zijn door de oorlog in Afghanistan sterk verzwakt, maar hebben zich gehergroepeerd en worden verantwoordelijk gehouden voor 80 procent van de burgerslachtoffers in het land.

Al Shabaab

De puinhoop is in Somalië zo mogelijk nog groter dan in Jemen. Wetteloosheid heerst en er is dan ook vrijwel geen betere plek voor een terreurorganisatie als Al-Shabaab om tot bloei te komen.

Begonnen als militante jongerenbeweging van een orde die invoering van de sharia nastreefde, pleegde Al-Shabaab aanslagen op te uitdagend geklede burgers, journalisten en soldaten. De financiering kwam vermoedelijk onder meer van de piraterij die voor de kust van Somalië actief is.

Het Keniaanse leger verklaarde in 2011 de oorlog aan de beweging, waardoor Al-Shabaab zijn vizier naar dat land verlegde. Een gewelddadige aanval op een winkelcentrum in Nairobi eiste in 2013 zeker 60 burgerlevens. Afgelopen week werden nog bloedige aanslagen in het land gepleegd, waarvan de beweging in één geval de verantwoordelijkheid opeiste.

Jemaah Islamiyah

De Indonesische terreurbeweging Jemaah Islamiyah zat in 2002 achter de bomaanslagen op Bali, waardoor 202 mensen om het leven kwamen, onder wie vier Nederlanders. Jemaah Islamiyah streeft naar een islamitische staat in Indonesië, Maleisië, Singapore en Brunei en in het zuiden van de Filipijnen en Thailand. 

De organisatie, die eveneens verwant is aan al-Qaeda, heeft haar wortels in de Indonesische organisatie Darul Islam, een radicale moslimsgroep die zich verzette tegen de Nederlandse kolonisatie en tegen de onafhankelijke republiek erna, omdat die veel te seculier zou zijn.

Ondanks grote aanslagen op de Australische ambassade in Jakarta (2004) en het Marriot Hotel in die stad (2003) is Jemaah Islamiyah de laatste jaren zijn slagkracht verloren. 

Abu Sayyaf

Ook de Filipijnse terreurbeweging Abu Sayyaf staat bekend om zijn ontvoeringen, waarvan onder anderen de Nederlander Ewold Horn al sinds 2012 het slachtoffer is. Op de zuidelijke eilanden van de Filipijnen strijdt Abu Sayyaf formeel voor de vorming van een grote strengislamitische staat in een groot deel van Zuidoost-Azië.

De groepering past terreurtechnieken echter vooral toe voor geldelijk gewin, waardoor de lijn tussen terrorisme en georganiseerde misdaad wel erg vaag wordt.