Zeg nee tegen azc Brunssum

De radicale verliezer. Dit zeer boeiend essay van Enzensberger verscheen onlangs in ‘Der Spiegel’ en kan je best uiteraard  online in het Duits lezen:  Enzensberger (Der radikale Verlierer)    Voor hen voor wie de taal een barrière is, die  kan volgende  samenvatting lezen van dit  jongste essay van Enzensberger.

I- De vereenzaamde. Elk van ons is hetzelfde einde beschoren. De radicale verliezer zondert zich af, wordt onzichtbaar, beschermt zijn fantasma, verzamelt zijn energie en wacht op zijn uur.. De radicale verliezer is alleen, hij werkt onopvallend, stom: een slaper. Hij zou steun krijgen  van anderen als hij zou opgeven, als hij zich kenbaar zou maken. Maar dat wil hij juist niet. Hij haalt zijn belang uit het werk in eenzaamheid. De radicale verliezer is moeilijk toegankelijk en is tenslotte onberekenbaar.  Elk moment kan hij ontploffen. Voor zijn probleem is de enige oplossing die hij zich kan voorstellen: het laten culmineren van het kwaad waaronder hij gebukt gaat.  Elke week staat hij in de krant: de familievader die eerst zijn vrouw, dan z’n 2 kleine kinderen en tenslotte zichzelf ombrengt. Het gaat vaak om vereenzaamde personen die geen toegang tot het collectieve, de gemeenschap hebben gevonden.  Om de radicale verliezer te begrijpen moeten we hier wat dieper op ingaan. De vooruitgang heeft de menselijke ellende niet opzij geschoven, maar heeft deze sterk veranderd.  De laatste 200 jaar hebben de meest succesvolle samenlevingen nieuwe rechten en streefdoelen verworven, ze hebben begrippen zoals mensenrechten op de agenda geplaatst. De strijd om erkenning en gelijkberechtiging is gewekt.  Tegelijk hebben ze ervoor gezorgd dat de ongelijkheid tussen alle bewoners van onze planeet 24 uur lang op alle tv-kanalen getoond wordt. Daardoor groeide met elke stap vooruit ook de ontgoocheling bij hen die die stap  niet konden zetten.Hoe meer negatiefs uit de werkelijkheid verdwijnt des te ergerlijker wordt het negatieve dat overblijft (juist omdat het elders er niet meer is!)

De uitweg is een samensmelten van vernieling en zelfvernieling. De vraag waarom het zo is, waarom de kaarten zo liggen behoort tot zijn kwellingen. Het kan geenszins aan hemzelf liggen. Dat is ondenkbaar. Daarom moet hij  schuldigen vinden die voor zijn lot verantwoordelijk zijn. Die zijn vaak niet moeilijk te vinden. Vaak zijn het buitenlanders. Vaak blijft hij innerlijk wel  met de twijfel zitten of hij de oorzaak is van de vernedering of de andere… Hij voelt dat hij  waardering niet verdient en dat zijn leven niks waard is. Hij identificeert zich dan met de agressor. Wanneer zijn leven niks waard is waarom zou hij zich dan om dat van anderen bekommeren?“Het ligt aan mij” “ De anderen zijn de schuldigen” deze beide momenten sluiten mekaar niet uit. Zij monden uit in een vicieuze cirkel.  Agressie en auto-agressie. Zijn daad maakt het mogelijk over de andere te triomferen door hem te vernietigen.  Een bijkomende bonus is het feit dat de buitenwereld van het ogenblik dat hij naar de wapens grijpt hem (voor het eerst ) ziet, notie van hem neemt. De media zorgen ervoor dat hij 24 uur lang bijzonder sterk in de schijnwerper staat. Televisie wordt de propagandist van zijn daad en lokt daardoor potentiële nabootsers. Zoals in de VS al verscheidene malen gebleken is, is zulks gebeuren zeer verleidelijk voor minderjarigen. Voor het gezond verstand is de logica van de radicale verliezer onbegrijpelijk. Het gezond verstand  beroept zich op de zelfbehoudsdrift, alsof het een vanzelfsprekende, niet in vraag te stellen natuurdrift is. Alle vroege religies waardeerden het mensenoffer, later kregen martelaars de hoogste waardering. In de meeste culturen kregen helden roem en eer door hun doodsverachting. In oorlogstijd heeft men lang geleerd dat het eervol was voor het vaderland te sterven.  En wat te denken over extreme sporten, polaire expedities en andere zelfmoordkandidaten?Freud heeft ook het concept doodsdrift ingevoerd aangezien hij dat verlangen terugvond bij de mens die soms liever een schrikwekkend einde als een schrikwekkend  leven ‘zonder einde’ verkoos. 

II- Het collectief Wat gebeurt er als de radicale verliezer zijn isolatie, zijn alleenstaan overwint, door zich in een groep te vestigen, a.h.w. een verliezer-thuisbasis vindt, van dewelke hij niet alleen begrip maar ook waardering verwacht, een collectief gelijkgezinden dat hem welkom heet, hem nodig heeft? Dan balt in hem de destructieve energie die al in hem steekt, zijn gewetenloosheid, zijn amalgaam van doodsverlangen en grootheidswaan en uit zijn onmacht komt een catastrofaal almachtsgevoel.[Datzelfde fenomeen kende men ook bij het einde van de Weimar republiek in Duitsland. Hitler heeft het Duitse triomferende almachtsgevoel gebouwd op het onrecht de Duitsers aangedaan in 1918. De joden werden de zondebok, De Duitsers het Herrenrasse enz…] De radicale verliezer kent geen conflictoplossing, geen compromis. Hoe uitzichtlozer zijn project des te sterker hij eraan vasthoudt.  De radicale verliezer is nooit verdwenen. Hij is onder ons. Al hebben de regeringen het grootste vernietigingspotentieel, de ‘staatscriminaliteit’ is nu vaak in het defensief.  De ideologie van de islam wordt gebruikt als middel om de radicale verliezer te mobiliseren. Men kan er religieuze, politieke en sociale beweegredenen samenbrengen.  

III- Het spektakel. Het bloedbad, wat de radicale verliezer aanbelangt, wordt geënsceneerd in zuivere Hollywood-stijl, zoals in rampenfilms. Zelfmoordaanslagen kunnen haast overal worden ingezet en zijn  ‘goedkoop’. De radicale verliezer vindt hier wat hem aantrekt: een samensmelting van vernietiging en zelfvernietiging. Hier kan hij zijn grootheidswaan uitleven evengoed als zijn zelfhaat.  Hij heeft de moed van de vertwijfeling.  Zijn triomf bestaat daaruit dat men hem niet kan bekampen noch bestraffen, want dat doet hij zelf. Dat deze destructieve energie van de islamitische terreurorganisaties, anders dan men in het Westen schijnt te denken, zich hoofdzakelijk tegen moslims richt is geen tactische fout en geen ‘collateral damage’ (niet te vermijden oorlogschade). In Algerije heeft de terreur minstens 50.000 medeburgers gedood. Ook in Irak en Afghanistan is het aantal moslimslachtoffers veel hoger dan buitenlanders. Daarenboven heeft het terrorisme de levensvoorwaarden van de moslims verslecht. Dat stoort de radicale islamterreurgroepen even weinig als de nationaal-socialisten de ondergang van Duitsland in ’45.  Als avantgardisten van de dood nemen ze het leven van hun geloofsbroeders niet in acht. Dat de meeste geloofsbroeders  geen zin hebben opgeblazen te worden, bewijst dat ze niet beter verdienen dan zelf opgeblazen te worden. Het doel van de radicale verliezer bestaat daaruit vele andere verliezers te maken. Als de moslimterroristen een minderheid zijn bewijst dat maar, volgens henzelf, dat zij de uitverkorenen zijn. 800 jaar terug ,in  de tijd van de kalifaten, was de cultuur van de Islam zeer bloeiend en ver verheven boven die van Europa (militair, economisch, cultureel.) Dat speelt in het bewustzijn van de moslim nog een centrale  rol. Sedertdien is hun macht voortdurend gezonken.  Hoe is dat te verklaren? Het is niet makkelijk je te plaatsen in een gemeenschap  die een zulke eeuwenlangdurende nedergang heeft beleefd..  Geen wonder dat een vijandige buitenwereld in de vorm van Spanjaarden, kruisvaders, Mongolen, Osmanen, Europese koloniaalmachten en het Amerikaans imperialisme daarvoor worden verantwoordelijk gesteld. Andere maatschappijen zoals de Indische, Chinese of Koreaanse hebben ook onder invasies geleden maar zijn ondertussen toch mede machtige spelers op het wereldpodium. De vraag blijft wat is de endogene oorzaak van de enorme wetenschappelijke, technische en industriële achterstand van de Arabische wereld?

We zullen ons aan de radikale verliezer moeten wennen. Bijzonder bij de ontwortelde migranten voert de confrontatie met de westerse beschaving tot een permanente cultuurschok. De overvloed aan waren, meningen, economische en sexuele mogelijkheden voert tot een ‘double bind’, een dubbele binding een van aantrekking en afschuw.  De voortdurende herinnering aan de achterstand van de eigen beschaving wordt onverdraaglijk. In deze situatie is het aanbod van de extreem islamieten anderen voor het eigen mislukken te bestraffen verleidelijk.  De meerderheid van de aardbewoners moeten dan maar kiezen tussen capituleren of omgebracht worden. Deze politiek van de  terreurgroepen heeft een grote invloed op de politieke macht in de Westerse landen waar de  politiemacht en de macht van opsporingsdiensten sterk toeneemt.  De wetgeving wordt repressiever en de historisch verworven vrijheidsrechten komen in het gedrang. Hele volkeren moeten door die acties van moslimterroristen een enorme prijs betalen. Het project van de radicale verliezer bestaat daarin de zelfmoord voor een ganse beschaving te organiseren. Het is onwaarschijnlijk dat ze daarin de sympathie meekrijgen van een ganse bevolking.  In Irak en Afghanistan ziet men zulke aanslagen als een permanent ongevalsrisico zoals een dodelijk verkeersongeluk. Daaraan werden we ook gewoon. Daar zal een wereldgemeenschap die voortdurend nieuwe verliezers produceert  mee moeten leren leven.