Politicoloog in ruste en raadslid voor GroenLinks in Bloemendaal Meindert Fennema fulmineerde in een opiniestuk op TPO in reactie op de obscure historicus Dirk Jan van Baar. Volgens de neoconservatieve historicus, die eerder vond dat Balkenende en Bush prima hadden gehandeld inzake Irak, is Wilders een fascist. Dat is een opmerkelijke uitspraak voor iemand die in 2011 schreef na een bezoek aan het Deense Malmö: “De weinige kleurlingen die je zag, maakten een welopgevoede indruk.” Volgens Van Baar is Wilders “volgens het schoolboekje” een fascist. Zo’n statement geeft geheel volgens plan een stortvloed aan verontwaardigde reacties uit de rechtse hoek. Volgens het recept van de echte die hardWilders fans is Van Baar een landverrader, links en dom.

Fennema reageerde op Van Baar door hem te citeren en zich vervolgens af te vragen welk geschiedenisboek Van Baar had gelezen. “Het belangrijkste ideologische element van het fascisme is mijn inziens een principiële verwerping van de parlementaire democratie en van het idee van de fundamentele gelijkheid tussen de burgers van een land.” Hoe Wilders al dan niet in dit plaatje past, nadat hij de Tweede Kamer een “nepparlement” noemde, opriep tot verzet tegen gekozen volksvertegenwoordigers en al ruim tien jaar pleit voor vervolging van en minder burgerrechten voor minderheden, lijkt me een interessante studie voor zowel politicologen als historici. Volgens Fennema snapte Van Baar het allemaal niet. Wilders zou volgens hem juist dè geduchte concurrent van Hitler en Mussolini zijn geweest. Wilders is voor referenda, dus een democraat. Dat Hitler referenda gebruikte om de democratie buiten werking te stellen is Fennema blijkbaar ontgaan.

Er kwam dus geen discussie van mensen die, althans op papier, ergens verstand van zouden moeten hebben, maar een herhaling van beledigingen, verwijten en insinuaties die je ook op een Facebook-forum tegenkomt, bijvoorbeeld over het nationale immateriële erfgoed Zwarte Piet. Het was een juweeltje voor iedereen die wil begrijpen waarom je in het buitenland vrijwel nooit over een Nederlander hoort met een reputatie op het gebied van politieke wetenschap of geschiedenis. Dat werd nog eens bevestigd toen Joshua Livestro, hoofdredacteur van het conservatieve blog Jalta, zich in de discussie mengde. De voormalige adviseur van toen EU-commissaris Frits Bolkenstein en, op freelance-basis, van Sarah Palin was het helemaal eens met Van Baar en noemde Wilders een bedreiging voor de rechtsstaat. De voorspelbare reactie was dat ook Livestro nu links, dom en een landverrader werd genoemd.

Fennema slaat de plank volledig mis als hij argumenteert dat Wilders geen fascist kan zijn, omdat hij de democratie en de rechtsstaat respecteert. Volgens Wilders is zijn aanstaande proces een politiek en dus geen eerlijk proces en hebben de rechters zelfs voordat het proces is begonnen hun oordeel al klaar liggen. Daaruit blijkt nou niet bepaald respect voor de rechtsstaat. De talloze oproepen tot geweld, repressie en intimidatie onder zijn aanhangers ook niet. Fennema slaat de plank nog een keer mis als hij noemt dat Wilders pleit voor een referendum. Adolf Hitler was ook een fan van referenda, vooral waarin de bevolking gevraagd werd hem de absolute macht toe te kennen en het parlement buiten werking te stellen. Fennema noemt dat zijn politiek leider ook vegetariër is en zich net als Adolf Hitler zich afzet tegen ‘economisme’, maar “dat maakt van Jesse Klaver nog geen fascist”. Toen de CPN nog bestond was zo’n kanttekening waarschijnlijk goed geweest voor een royement.

Is Wilders een fascist? Er zijn veel klassieke fascistische kenmerken terug te vinden in zijn standpunten en uitlatingen en er zijn er die niet op hem of zijn beweging van toepassing zijn. De PVV is geen partij maar een manifest met een losse structuur van sympathisanten en een nogal liquide electoraat. Voor hen is Wilders gewoon de baas en is zijn wil wet. Kritiek wordt niet getolereerd en critici worden geweerd. De boodschap moet eenvoudig zijn omdat die anders niet begrepen kan worden. Wilders is een sentimenteel merk met alomtegenwoordigheid in de media. Wilders zegt dat hij als enige ‘het volk’ vertegenwoordigt, hij vertelt ‘het volk’ dat zij het enige echte volk zijn. Met andere woorden, iedereen die niet op hem stemt hoort niet bij ‘het volk’. De eenvoud van al deze punten en de herhaling ervan spreekt blijkbaar een hoop mensen aan.

Dat Fennema Wilders voorstelt als een geduchte concurrent van Hitler illustreert dat men Wilders meer kwaliteiten toedicht dan hij in werkelijkheid heeft. Eerder dit jaar was hij voor de zoveelste keer in de VS, dat hij bij ieder optreden het beste land ter wereld noemt, waar hij een etentje had met Michele Bachmann, de uitgerangeerde Republikeinse politica. Hij stuurde op Twitter een bericht waarin hij haar een geweldige en dappere vrouw noemde, wat opmerkelijk is in de wetenschap dat Bachmann vindt dat de vrouw ondergeschikt is aan de man. Het is nog opmerkelijker nadat Bachmann enkele weken terug vertelde dat ze opriep de joden in Israël te bekeren tot het christendom omdat de terugkeer van de messias aanstaande was. Je vraagt je af hoe zulke kronkels passen in het beeld van een Nederlandse politicus die zegt liberaal en pro-Israël te zijn.

Maar de PVV is meer. De beweging bestaat uit een bont gezelschap dat persoonlijk is geselecteerd door Wilders. Belangrijkste motief van het gezelschap is de strijd tegen de islam en links. Alles wat er mis is in de wereld is daarop terug te voeren en iedereen die dat niet onderschrijft is een handlanger dus de vijand. Vrijheid betekent dat je geen last hebt van de buren en jouw zuurverdiende geld kunt uitgeven aan zaken die het paradijs beloven. In het universum van de PVV gelooft men ook dat de islam zich via de baarmoeder verspreidt en ziet men in halfnaakte verweesde vluchtelingen een bedreiging voor het eigen bestaan in de marge. In een deel van onze samenleving wordt gejuicht als hulp aan verschoppelingen wordt ontzegd. Het is de ideologie van angst die maakt dat dat deel buiten de eigen kring en belevingswereld helemaal niemand meer vertrouwt. De perfecte terreur die door de consumenten zelf betaald wordt.

De oud-VVD-er Wilders is in de eerst plaats een conservatieve opportunist die graag de media opzoekt. Hij plakt evenzo goed kapitalistische en nationalistische als quasi-socialistische standpunten bij elkaar, naar gelang het hem uitkomt. In die zin is Wilders een soort eclectisch politicus. Hij harkt op basis van krantenberichten en opiniepeilingen van alles bij elkaar, waardoor er altijd wel wat bijzit dat mensen aanspreekt. Vooral de aversie tegen ‘de elite’, de immigrant, de EU en de moslim spreekt veel mensen tot de verbeelding. Het geeft hen de mogelijkheid de ander de schuld te geven van hun eigen mislukte leven. Voeg daaraan toe de verandering van vermeende tradities die als bedreigend wordt ervaren, zoals het veranderen van de kleur van zwarte piet, en je hebt een potentieel leger van fanatici die de onaantastbare leider annex sinterklaas voor het hele jaar tot in de dood zullen volgen. Of in ieder geval gehoor geven aan zijn verzoek de samenleving geweldloos te ontwrichten. Er was maar één Hitler, er waren vele Eichmannetjes.