Zeg nee tegen azc Brunssum

7 weetjes over vluchtelingen voor naïeve optimisten
De integratie van vluchtelingen verloopt allesbehalve soepel. Antropoloog Hans Werdmölder reageert op ‘7 weetjes tegen het gepanikeer’ van Leo Lucassen.
6 januari 2016

Moslims in het Rotterdamse straatbeeld. Foto Robin Utrecht / ANP
Leo Lucassen, historicus en hoogleraar aan Universiteit Leiden, wil graag aan de hand van ‘7 simpele weetjes’ de angst van burgers en het gepanikeer van Wilders in het asieldebat wegnemen. Onze premier Mark Rutte kan er zelfs in een regeringsverklaring zijn voordeel mee doen, meent hij.

Geen geringe pretentie, maar om hemzelf in een eerdere studie te citeren „niemand heeft recht op zijn eigen feiten”. Feiten krijgen pas zin en betekenis door hun context. Feiten worden bovendien geselecteerd op hun bruikbaarheid, met als belangrijkste criterium: zijn ze relevant voor mijn inhoudelijke boodschap? De integratie van vluchtelingen en migranten verloopt helemaal niet zo soepel. Wat zijn de feiten op langere termijn?

Lees ook: 7 weetjes tegen ’t gepanikeer van Wilders in het asieldebat

1. Migranten integreren moeizaam
Op dit moment wonen in Nederland ruim twee miljoen allochtonen met een niet-westerse achtergrond. Migranten hebben de neiging zich te vestigen in de stedelijke gebieden, in buurten met een reeds bestaande gemeenschap. Een dergelijk vestigingpatroon leidt tot etnisch geïsoleerde gemeenschappen, die zich niet of weinig identificeren met delen van de ontvangende samenleving. Herkomst, religie, alsmede sociale en culturele afstand met de ontvangende samenleving, spelen een niet te onderschatten rol in het proces van integratie en segregatie.

SCP-rapport: 'Werelden van verschil'

Het recent gepubliceerde rapport van de SCP heeft niet voor niets de titel meegekregen ‘Werelden van verschil’. En in de verschenen studie van WODC, WRR en SCP staat dezelfde boodschap.

2. Jongeren hebben gedragsstoornissen
Het bovengenoemde rapport van de WRR meldt dat 88 procent van de Marokkaanse Nederlanders, ook degenen die hier zijn geboren, zich nog steeds sterk Marokkaans voelen. En wat de Turken aangaat; je bent eerst moslim, Turks-Nederlands, Turks, Koerdisch en heel soms Nederlands. Jongeren worstelen met hun identiteit. Kinderen van allochtonen hebben vaker gedragsstoornissen en psychotische ervaringen, is de conclusie van het recente proefschrift van de gedragsdeskundige Marcia Adriaanse.

In mijn recent gepubliceerde studie Marokkanen in de marge stel ik vast dat de hoge criminaliteit, de overlast op straat en het gewelddadige fundamentalisme allemaal uit dezelfde bron voortkomen. Die bron is de diepgewortelde behoefte aan ‘erkenning’ en gerichtheid op de eigen groep. „Neem ze op en je krijgt die Arabische mentaliteit erbij”, luidt de boodschap Hafid Bouazza in NRC Handelsblad van 8 september 2015.

3. Vluchtelingen blijven komen
De welvaart in de wereld is ongelijk verdeeld. De ongelimiteerde toestroom van vluchtelingen, niet gehinderd door Europese binnen- of buitengrenzen, zal blijven voortduren. Afgelopen jaar zijn er 60.000 asielzoekers in Nederland gearriveerd. Een groot aantal zal hier definitief blijven. Als gevolg van gezinshereniging, hogere geboortecijfers en het zogenaamde naijleffect van de asielstroom, zal deze groep zeer snel in aantal toenemen.

4. Laag opgeleide burger krijgt de klappen
Het draagvlak voor de opvang van nieuwe vluchtelingen zal gestaag afnemen, zeker bij degenen die de zwaarste lasten moeten dragen. In de praktijk is dat niet de bovenlaag van de Nederlandse bevolking, maar de laag opgeleide burger en recent gevestigde migranten. Zij staan in directe concurrentieverhouding met de pas gearriveerde vluchtelingen op het terrein van onderwijs, huisvesting en werk.

5. Gevoel van onveiligheid neemt toe
Moslims mengen zich minder en ze worden gediscrimineerd. Incidenten zoals moslims die geen hand willen geven aan vrouwen, nieuwkomers die tegen abortus zijn, migranten die geen vrouw als tolk of medisch behandelaar willen of een vrouwelijke docent eisen voor hun taallessen of, erger nog, publieke aanrandingen door allochtone jongeren zoals op Oudjaarsavond in Keulen, versterken het gevoel van maatschappelijke onvrede. De politicus Geert Wilders slaagt erin de frustratie van de mensen te verwoorden, maar doet dat in generaliserende bewoordingen die pijn doen. Jongeren en ouderen uit etnische minderheden zoeken bijgevolg de conformiteit en het gemak van hun eigen groep.

6. 'Westenhaat' in de klas
De problemen in het samenleven ontstaan op vele terreinen. Hoe ga je bijvoorbeeld in de klas – ‘Entre les murs’ – om met de luidruchtige aanwezigheid van brutale en soms van 'westenhaat' overlopende leerlingen, meestal met een niet-Nederlandse achtergrond? Beslist geen gemakkelijke taak, maar moeilijk in getallen uit te drukken.

7. Vluchtelingen vinden geen werk
De arbeidsmarktpositie van vluchtelingen is ronduit slecht. De gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal speelt hierin een belangrijke rol. Uit de IntegratieBarometer 2012 van VluchtelingenWerk blijkt dat slechts een op de drie vluchtelingen werk heeft – veelal tijdelijk werk –, dat 44 procent afhankelijk is van een uitkering en dat in geval van een uitkering 91 procent is aangewezen op bijstand. Van de Somalische groep is 35 procent zonder werk, de helft heeft een bijstandsuitkering. Iraanse migranten vormen een gunstige uitzondering, met 60 procent participatie en 15 procent werkloosheid – maar hun werkloosheid is nog altijd bijna drie keer zo hoog als onder autochtonen.

Er zijn natuurlijk ook keurige, beleefde en positief ingestelde migranten. En ja, onder de recente vluchtelingen zijn ook hoger opgeleiden. Velen van hen leren de Nederlandse taal, ploeteren en timmeren aan de weg om hun kinderen een betere kans in deze samenleving te geven. Dat neemt niet weg dat er velen zijn die dat niet kunnen of ertoe in staat zijn.

Hans Werdmölder is cultureel antropoloog en criminoloog. Hij is auteur van onder meer Marokkaanse lieverdjes (2005) en Marokkanen in de marge (2015). Sinds 2003 is hij lid van de Commissie Opvang en Integratie VluchtelingenWerk Nederland.