Charter emotionele ontwikkeling

Inleiding

Synoniemen voor een charter zijn een gezegelde overeenkomst, een verdrag, een akte, een handvest of manifest.  Het betreft een tekst die is opgesteld om op gebalde wijze een aantal principes over een bepaald onderwerp te codificeren en als een referentietekst te presenteren.

Met dit charter voor aandacht voor de emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke ontwikkeling willen we een missie uitschrijven en laten ondertekenen (‘bezegelen’) waarvoor we staan en wat we nog willen realiseren de komende jaren.

1.  Emotioneel welbevinden is een centrale factor in de kwaliteit van leven van elke mens. Emotionele ontwikkeling is dus een evenwaardig belangrijke dimensie in de persoonlijkheid van personen met een verstandelijke beperking als lichamelijke, cognitieve en vaardigheidsontwikkeling.

2. Bijgevolg verdient emotionele ontwikkeling evenwaardig veel aandacht in de beeldvorming, diagnostiek en ondersteuning van personen met een verstandelijke beperking. Met andere woorden de dimensie emotionele ontwikkeling is opgenomen in ieder beeldvormend en diagnostisch verslag, in ieder ondersteuningsplan, in ieder persoonlijk toekomstplan van personen met een verstandelijke beperking .

We spreken dus over een recht op ondersteuning die haarfijn afgestemd is op het emotioneel ontwikkelingsniveau van personen met een verstandelijke beperking   Hierbij is er in het bijzonder  alertheid t.a.v. het onder- en overschatten van mensen. Ook voor personen met een verstandelijke beperking  en bijkomende gedrags- en psychische problemen, is deze juist afgestemde ondersteuning - zowel preventief als curatief - de beste weg naar een goede kwaliteit van bestaan, met inbegrip van inclusie en grip op je eigen leven.

3. Aandacht voor de emotionele ontwikkeling gebeurt bij uitstek in dialoog en binnen een integratief kader: dialoog tussen cliënt, begeleiders, team, beleid en familie/netwerk. Rekening houden met de emotionele ontwikkeling gebeurt ook in samenhang met andere dimensies en disciplines, in overleg tussen verschillende sectoren, binnen het levensverhaal van de cliënt en getoetst aan andere visies en kaders .

4. Om dit te realiseren, is er nood aan verdere ontwikkeling en verspreiding van instrumenten en methodieken. Psycho-educatie en vorming rond deze dimensie aan familieleden en professionals is dan ook een fundamenteel en weerkerend item.  De grootste aandacht gaat daarbij naar coaching van personen die het dichtst bij de cliënt staan. Hen versterken in hun sensitieve responsiviteit, in hun opstelling en verwachtingspatroon t.a.v. de personen met een verstandelijke beperking , is de focus van interventie.

5. Emotionele ontwikkeling krijgt maar de aandacht die ze verdient als dit op alle niveaus van de zorg gerepresenteerd wordt.  Erg voorwaardenscheppend is hierbij het beleidsniveau.

5.1. Op niveau van het beleid van een organisatie wordt de emotionele ontwikkeling ingeschreven in en gefaciliteerd door alle organisatorische en beleidsaspecten. Logischerwijs maakt het een deel uit van de interne kwaliteitszorg.  Dit kan m.b.v. het ontwikkeld zelfevalutie-instrument voor de verankering van emotionele ontwikkeling binnen organisaties voor personen met een verstandelijke beperking  (SEN-SEO, 2012).

5.2. Op niveau van het overheidsbeleid, is de emotionele ontwikkeling een volwaardig item in de diagnostiek, indicatiestelling en zorgzwaartebepaling, net zoals bij kwaliteitseisen en inspectie.  Het meenemen van de emotionele ontwikkeling bij de zorgzwaartebepaling is geen statisch, lineair proces maar vraagt een creatieve, dynamische en wellicht ook intersectorale benadering.

6. De sensibilisering voor de emotionele ontwikkeling wordt ondersteund vanuit internationale, academische en wetenschappelijke hoek.

6.1. Het luik emotionele ontwikkeling is een verplicht en ruim onderdeel in het curriculum van alle menswetenschappelijke opleidingen, vnl. diegene die zich richten op hulpverlening.  Verdieping hiervan in practica, veldonderzoek en scripties wordt aangemoedigd.

6.2. Wetenschappelijk onderzoek in het ruime veld van de emotionele ontwikkeling (neuro-biologisch, orthopedagogisch, (ontwikkelings)psychologisch, link met Quality of Life, …) wordt gestimuleerd en mogelijk gemaakt.  Onderzoek naar de betrouwbaarheid en validiteit van instrumenten om de emotionele ontwikkeling in te schatten (bv. SEO-R) is een absolute prioriteit.

6.3. Internationale uitwisseling van know-how en instrumenten verbreedt het draagvlak.  Een explicietere plaats van de emotionele ontwikkeling in de internationaal aanvaarde definitie van verstandelijke beperking (AAID) is een ambitie.

7. Emotionele ontwikkeling is bij uitstek inclusief omdat het niet alleen universeel belangrijk is bij alle mensen, maar ook breder maatschappelijk-cultureel aan belang wint. In dit opzicht streven we naar een verbreding van deze aandacht van personen met een verstandelijke beperking naar andere doelgroepen en andere sectoren (bv. onderwijs).

Namens SEN-SEO regiegroep, 6/12/2013

Filip Morisse                                                                                                                                                
Trees Vangansbeke                                                                                                                                       
Bea Jonckheere                                                                                                                                            
Leen De Neve                                                                                                                                         
Lien Claes                                                                                                                                                        
Els Ronsse                                                                                                                                                     
Gerrit Vignero