Vlaamse overheid en hogescholen: stop de besparingen op docenten!
Stop de besparingen op docenten in de Vlaamse hogescholen
Docenten in de hogescholen luiden de alarmbel: de besparingen zetten de kwaliteit zodanig onder druk dat de situatie onhoudbaar wordt. De overheid én de scholen moeten ingrijpen:
- de overheid moet het financieringsdecreet naleven, zodat de hogescholen eindelijk krijgen waar ze recht op hebben,
- en de hogescholen moeten die middelen inzetten in een transparant groeipad dat de werkdruk bij docenten en de studentdocentratio vlug en gevoelig verlaagt.
Dit stuk verscheen in De Standaard op 25 september 2023. Deze eerste ondertekenaars roepen op om dit stuk te ondertekenen:
Bart Van Bouchaute, Katrien Van den Bosch, Lies Ulburghs, Stijn Van de Perre (Arteveldehogeschool); Mark Saey, Danny De Meyer, Mourad El Meziani, Bert De Meulder, Stephen Hargreaves (AP Hogeschool); Annita Dalemans, Bart Loonbeek, Brigitte Kuypers, Carla Hons, Lieve Wuytens (UCLL), Barbara Vanassche, Yvan Houtteman, Anke Hintjens (HoGent); Gerda Dendooven, Jeroen Laureyns (LUCA School of Arts); Lieve Rotsaert, Wouter De Schepper, Jos Deleu, Tommy Vandendriessche, Sabine Goeminne (Vives); Joba Maréchal, Johan Bertels, Andy De Brabander, Ruben Van de Walle (Howest); Piet Coussens, Dirk Pieters, Filip De Bal (Odisee).
In alle Vlaamse hogescholen mobiliseren de vakbonden bij medewerkers én studenten om op 11 oktober in Brussel te betogen tegen de besparingen in het hoger onderwijs. Wij sluiten ons aan bij die betoging. De besparingen moeten stoppen. Op veel plaatsen zijn er weer minder collega’s voor hetzelfde of meer werk. De overblijvende docenten krijgen steeds meer taken. Hun onderwijsopdracht moeten ze in minder tijd voor meer studenten zien rond te krijgen. Hun onderzoek moet vlug renderen, waarbij ‘valorisatie’ belangrijker lijkt dan grondige voorbereiding en analyse. Docenten vallen uit, haken mentaal af of verlaten ontgoocheld de hogescholen. Dat moet stoppen en daarom roepen we op tot verzet.
Die voortdurende besparingen op docenten doen zich voor op twee niveaus. De Vlaamse overheid onderfinanciert het hoger onderwijs. De hogescholen versterken dat probleem zelf door te besparen op docenten om hun bureaucratie uit te bouwen.
De Vlaamse hogescholen en universiteiten lopen elk jaar ruim 667 miljoen euro mis als gevolg van besparingsmaatregelen. Dat duurt al 15 jaar. Sinds 2008, het jaar waarin het financieringsdecreet voor het hoger onderwijs in werking trad, daalde de financiering per student van ruim 9.500 euro per jaar naar minder dan 7.500 euro per jaar. Intussen steeg het aantal studenten in het hoger onderwijs met bijna 50 procent, van 215.000 naar 315.000 studenten. De Oeso stelde vast dat de gemiddelde overheidsuitgaven voor basis- en bijkomende diensten in de Vlaamse instellingen hoger onderwijs (universiteiten en hogescholen samen) met 3 procent gedaald zijn tussen 2012 en 2017, rekening houdend met de inflatie. In ons protest tegen die onderfinanciering staan we op één lijn met de hogeschoolbesturen.
Maar de ondergefinancierde hogescholen vergroten het probleem dus nog door te besparen op docenten om een grotere bureaucratie uit te bouwen. Hoewel de hogescholen daarover niet transparant communiceren, zijn er duidelijke trends die daarop wijzen.
Als je kijkt naar de statuten van het personeel, dan merk je om te beginnen dat het aandeel onderwijzend personeel afneemt, terwijl het aandeel administratief/technisch en leidinggevend personeel toeneemt. Er worden te weinig docenten aangenomen, docenten worden ontslagen of niet vervangen en lessen worden uitbesteed aan gastdocenten.
Bovendien moeten de docenten steeds meer administratieve taken uitvoeren. Planningen en roosters maken, onderzoeksbudgetten maken en opvolgen, input leveren voor kwaliteitszorg en audits … Het zijn tijdrovende taken die ten koste gaan van de kernopdrachten in onderwijs en onderzoek.
Hoewel er in verhouding een groter aandeel administratief personeel is, zien we ten slotte ook daar een verhoogde werkdruk. De verschuiving naar allerlei coördinerende, aanjagende en aansturende functies in een uitdijende bureaucratie brengt ook het administratief personeel in ademnood. De directe en noodzakelijke ondersteunende functies voor docenten en studenten komen onder druk te staan. En meer bureaucratie leidt niet zelden tot manke communicatie. Talloos zijn de verhalen over weer een
nieuwe procedure, bevraging, review, complexe beslissingsketen of holle vergadering.
Het resultaat van die dubbele besparingslogica van de overheid en de hogescholen is duidelijk. Hogescholen worden logge structuren met een steeds kleiner aandeel docenten die steeds minder ruimte krijgen voor hun kerntaken. Docenten worden in de rol geduwd van inwisselbare uitvoerende medewerkers waarop verder bespaard kan worden.
Dat leidt tot scherp verhoogde werkdruk en verlies van beroepstrots, maar het ondermijnt ook de kwaliteit. Een alarmerend knipperlicht is de student-docentratio, de verhouding tussen het aantal docenten en studenten in de hogescholen. Ons land heeft een van de slechtste student-docentratio’s in het hoger onderwijs binnen de Oeso. De Vlaamse onderwijsraad (Vlor) toonde in 2022 aan dat de student-docentratio in de hogescholen tussen 2003 en 2017 met 45 procent gestegen is. De toename van de studentenaantallen, samen met de uitbreiding van de opdrachten en verwachtingen, inspireerde de Vlor alvast tot een heldere conclusie: ‘Het personeel staat erg onder druk om de geleverde kwaliteit te kunnen blijven bieden.’ We hadden het zelf niet duidelijker kunnen formuleren.
De besparingen zijn onhoudbaar geworden. Het ongenoegen onder personeel en studenten is groot. In verschillende instellingen sloeg het al om in publiek verzet. We zien een uitweg uit de malaise. Die moet dubbel zijn omdat de besparingslogica dubbel is:
- de overheid moet het financieringsdecreet naleven, zodat de hogescholen eindelijk krijgen waar ze recht op hebben,
- en de hogescholen moeten die middelen inzetten in een transparant groeipad dat de werkdruk bij docenten en de studentdocentratio vlug en gevoelig verlaagt.
Alleen zo’n gedeeld en concreet engagement van de overheid én de hogescholen kan het kwijnende vertrouwen van de docenten herstellen. We wachten met spanning op die koerswijziging.
Bart Van Bouchaute en 30 kritische docenten hoger onderwijs Neem contact op met de schrijver van de petitie