OPINIE We mogen de fragiele vooruitgang in Nederland niet laten wegspoelen door de rampspoed elders, schrijft PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom.
Velen van ons gingen deze zomer in met een langzaam groeiend gevoel van optimisme. Nog lang niet alle problemen waren opgelost, maar wie begin juli de sfeer onder vakantiegangers proefde op de vliegvelden en bij de wegrestaurants bemerkte veel meer optimisme dan een jaar eerder.
Hoe anders liep het. De gehele zomer rolde het ene na het andere afschuwelijke bericht over onze schermen. En Nederland werd daarbij vol in het hart geraakt. De ramp met vlucht MH17 onderstreepte welke verschrikkelijke gevolgen een conflict 'ver van ons bed' ook voor Nederland kan hebben. Machteloos keken we hoe het geweld in Oekraïne de terugkomst van de slachtoffers bemoeilijkte. Die machteloze woede bekruipt ons ook als we zien hoe de barbaren van de Islamitische Staat (IS) bevolkingsgroepen terroriseren, verjagen en uitmoorden. Als we tot onze afschuw bemerken dat IS ook hier aanhangers heeft. Of als we zien hoe mensen in Gaza en Israël geslachtofferd worden in een conflict dat louter verliezers kent.
Geopolitieke onrust
Een aantal jaren geleden ondervonden Nederland en de wereld de desastreuze gevolgen van een instortende financiële sector. En net nu Nederland en Europa de weg omhoog in lijken te zetten, nemen de ontwikkelingen in de wereld andermaal een wending. Het zijn geen eenmalige gebeurtenissen. De toenemende geopolitieke onrust, de botsing van onze waarden van rechtvaardigheid en vooruitgang met die van geweld, (religieuze) onderdrukking en reactionaire idealen, de schaarser wordende energievoorraden; het zijn langetermijnontwikkelingen die nu in een stroomversnelling zijn beland.
Het drukt ons weer met de neus op de feiten. Onze dromen over vrede, stabiliteit en welvaart worden lang niet door iedereen gedeeld en te vaak wreed verstoord. Een samenleving waarin ieder talent tot bloei kan komen, ongeacht inkomen of afkomst; waarin mensen kunnen rekenen op werk of een helpende hand als er tijdelijk geen werk is; waarin de welvaart ook voor volgende generaties wordt veilig gesteld. Idealen die telkens opnieuw veroverd moeten worden. Dat is de grotere opdracht waar we de komende jaren voor staan. De zomer van 2014 heeft duidelijk gemaakt dat de 21ste eeuw echt is uitgebroken. We staan voor nieuwe opgaven.
Extreme reacties
De oorlogen elders brengen spanningen rechtstreeks naar Nederland. De begrijpelijke solidarisering met het onbeschrijfelijke leed in Gaza leidt tot tegenover elkaar staande groepen in Nederland. De extreme barbarij van IS zorgt ook hier voor extreme reacties. De voedingsbodem voor wederzijds onbegrip of zelfs haat blijkt helaas nog vruchtbaar in Nederland. Discriminatie is overal vindbaar en te veel jongeren met een allochtone afkomst voelen steeds minder verbinding met de Nederlandse waarden. Als ordehandhaver kwam ik in Amsterdam regelmatig tegenover Marokkaanse jongens te staan die nadrukkelijk naar 'jullie' politie en 'jullie' rechters verwezen; als maakten zij geen onderdeel uit van 'onze' rechtsstaat.
Er gaat ook veel goed, maar we mogen die fragiele vooruitgang nu niet laten wegspoelen door de oorlogen elders. Dat betekent dat er op alle fronten een tandje bij moet. Meer lef om elkaar aan te spreken op gebrekkige integratie. Een consequente aanpak van discriminatie in iedere vorm. En meer weerbaarheid tegen de elementen die onze kernwaarden ondergraven. De rechtsstaat is een onschendbaar principe, maar de vormgeving is niet statisch. We moeten actiever wetten toepassen en zo nodig aanpassen om de rechtsstaat te kunnen beschermen tegen hen die haar ondermijnen. Van de PvdA mag worden verwacht die ze nooit en te nimmer gevangen wordt in naïviteit. Net zo min als in obsessie. Makkelijke kretologie maakt een rechtsstaat niet weerbaarder, maar kwetsbaarder. We moeten juist de gematigde krachten versterken en verbinden.
Economie moet robuuster
Nieuwe dreiging vanuit andere delen van de wereld maakt ook duidelijk dat we grotendeels afhankelijk zijn van stabiliteit om ons heen. Ook hier moeten we de naïviteit achter ons laten. Diplomatieke en ontwikkelingsinspanningen zijn niet altruïstisch, maar voor een fors deel ook in ons eigen belang. Dat betekent niet verder afbouwen, maar versterken. Een veranderende wereld heeft ook gevolgen voor Defensie. En tegelijk is duidelijk dat geen enkele investering de Nederlandse krijgsmacht in zijn eentje afdoende toerust voor de dreigingen in de wereld. Een radicale versnelling van de Europese defensiesamenwerking is nodig. Pas dan renderen investeringen in capaciteit ook echt.
De internationale crises leren ons dat onze economie veel robuuster moet worden. Minder afhankelijk van de grillen van de financiële sector en van de import van olie en gas uit Rusland of het Midden-Oosten. Dat betekent meer inzetten op innovatieve maakindustrie, op familiebedrijven. Door radicaler te kiezen voor techniekonderwijs, voor de stimulering van het mkb, voor duurzame energie. Nederland heeft daarvoor ongekende mogelijkheden. We zijn een potentiële wereldspeler op het gebied van offshore duurzame energiewinning. De chemie kan zichzelf en Nederland een toekomst bezorgen met een radicale omslag naar biogrondstoffen.
Niet somberen
Ons dichtbebouwde land is uiterst geschikt voor de aanstormende doorbraak op zonne-energie en elektrisch rijden. Er is een overheid nodig die meer dan in het verleden sturing geeft aan de richting van onze economie. Als we nu meer ambitie tonen, liggen nieuwe duurzame vooruitgang en nieuwe banen in het verschiet.
Er is ondanks de nieuwe realiteit dan ook geen reden tot somberen. We zijn een prachtig, sterk land met een groot gevoel van saamhorigheid. De manier waarop Nederland met de vliegramp is omgegaan toonde dat andermaal aan. Het wordt niet allemaal minder. We zijn juist op zoek naar méér. Meer stabiliteit, meer duurzaamheid, meer welzijn. Meer optimisme, meer visie, meer samenwerking. Daar ligt het Nederland van de toekomst. De toekomst van onze kinderen. De PvdA wil samen met anderen werken aan dat land van rechtvaardigheid en vooruitgang. Ook nu het moeilijk is, juist nu het moeilijk is.
Diederik Samsom is politiek leider van de PvdA en voorzitter van de PvdA-fractie in de Tweede Kamer.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3723314/2014/08/23/Samsom-We-moeten-steviger-op-eigen-benen-staan.dhtml