De toekomst van psychotherapie in België

Een toekomstvisie op psychotherapie in België dient in eerste instantie de belangen van de cliënten te behartigen. Dit vraagt om hooggekwalificeerde psychotherapeuten die over de juiste persoonlijke kwaliteiten en professionele competenties beschikken om cliënten de ondersteunende zorg en behandeling te bieden die zij nodig hebben.

Deze competenties zijn vaktechnisch zeer specifiek. Psychotherapie is immers een vak op zich. Competente therapeuten zijn mensen die getraind zijn in het geven van ondersteuning op maat van en op het ritme van het proces van de cliënt. Zij hebben de capaciteiten ontwikkeld om de noden van dat proces in te zien en er adequaat mee om te gaan. Invoelingsvermogen, contactvaardigheid, kennis van procesmatig werken en therapeutische (relationele) gesprekstechnieken, maar ook mensenkennis, emotionele stabiliteit, integriteit en zelfkennis…  Dergelijke kwaliteiten en competenties kunnen niet altijd gemakkelijk gemeten worden, maar zijn onontbeerlijk voor een goede therapeut. Daarom is een jarenlange voortgezette opleiding met een grondige theoretische basis en een minimum aan contacturen onontbeerlijk.

Er zijn verschillende opleidingsinstituten die erop gericht zijn om dergelijke hooggekwalificeerde psychotherapeuten het werkveld in te sturen, elk met zijn eigen kader, technieken en methodieken. De persoonlijke kwaliteiten die nodig zijn om aan een dergelijke psychotherapie-opleiding te kunnen beginnen, behelzen eerder een zekere maturiteit dan specifieke diploma's. Daarom werd er tot nog toe bij verschillende psychotherapie-opleidingen voor gekozen om qua diploma-vereisten een relatief brede instroom mogelijk te maken, met name op niveau van bachelors en masters in de menswetenschappen. Hierbij wordt er uiteraard over gewaakt dat fundamentele kennis in een vooropleiding aan bod is gekomen of tijdens de opleiding wordt opgelegd (zoals psychopathologie en psychodiagnostiek, ontwikkelingspsychologie, enz.).

Tijdens de vorige legislatuur werd er een kaderwet opgesteld voor psychotherapeuten werkzaam binnen vier nader bepaalde referentiekaders, die het mogelijk maakte om bij de uitvoering rekening te houden met deze noodzakelijke aanpak op het terrein. Dit wetsvoorstel blijkt grotendeels achter gesloten deuren te worden herschreven door Open VLD Minister van Volksgezondheid Maggie De Block. Jammer genoeg werd het werkveld van psychotherapeuten slechts in beperkte mate betrokken bij de voorbereidingen van de wetsaanpassingen. Bovendien kreeg niemand in dit werkveld het uiteindelijke wetsvoorstel te zien voor het op 10 november '15 aan het parlement wordt voorgesteld. Dit betekent dat de minister zich achter de schermen van de nodige politieke steun heeft verzekerd, echter zonder steun te verwerven vanuit het werkveld zelf.

Uiteraard juichen wij elk initiatief van overheidswege toe dat erop gericht is om cliënten beter te beschermen tegen onbekwame uitoefening van de psychotherapie en om 'het kaf van het koren' te scheiden. Daarom zijn wij voorstander van een aanpak op basis van wettelijk omschreven competenties. Velen vrezen echter dat de Minister het werkveld wil verengen tot klinisch psychologen en psychiaters, waarbij volledig wordt voorbij gegaan aan de noden van het werkveld. Beide beroepsgroepen zijn een uitstekende voorbereiding voor het volgen van een psychotherapie-opleiding, doch niet elke psycholoog of psychiater beschikt per se over de nodige persoonlijke kwaliteiten om psychotherapeut te worden. Omgekeerd zijn er een groot aantal personen met andere diploma's (met name bachelors en masters in de menswetenschappen) die over de bijzondere kwaliteiten beschikken om het vak van psychotherapie aan te leren en uit te oefenen. Deze realiteit dreigt volledig aan de kant te worden geschoven.

Het reduceren van het werkveld tot psychologen en psychiaters, al dan niet met een verdere psychotherapeutische opleiding, zou bijzonder ernstige consequenties hebben in ons land waar de zorgvraag omwille van psychische problemen toeneemt. Vele hooggekwalificeerde, ervaren psychotherapeuten zouden zonder werk vallen, Centra Geestelijke Gezondheidszorg en Centra Algemeen Welzijn zouden zware ontslagrondes te verwerken krijgen, en psychotherapie-opleidingen zouden ten prooi kunnen vallen aan het valse voorwendsel dat enkel universiteiten een degelijke opleiding kunnen verzekeren.

Het werkveld van de psychotherapie heeft nood aan een breed scala van psychotherapeutische richtingen met dezelfde kwalitatieve grondhouding, doch met verschillende methodes en technieken. Dit is nodig om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar specifieke psychotherapeutische behandelingen vanwege een groeiend aantal mensen met een hulpvraag. Het is de cliënt als eindgebruiker van de diensten van de psychotherapie die het gelag betaalt van een mogelijke verschraling van dit werkveld.

Daarom roepen wij deze regering en het parlement op om rekening te houden met de Belgische realiteit van de psychotherapeutische sector die bestaat uit professioneel opgeleide psychotherapeuten met een brede basis aan vooropleidingen in het mens- en gedragswetenschappelijke veld, niet enkel uit psychologen en psychiaters. Wij vragen aan Minister De Block om de wettelijke erkenning van dit brede werkveld aan gekwalificeerde therapeuten te garanderen en er zo voor te zorgen dat mensen in psychische nood de ondersteuning krijgen die zij verdienen.